معرفی کتاب: تصویرهای متعارض از سیاست جهان/ گرگ فرای و ...

کتاب «تصویرهای متعارض از سیاست جهان» به ویراستاری گرگ فرای-جاسینتا اهگین،استاد روابط بین الملل دانشگاه ملی استرالیا و مدرس مدرسه علوم سیاسی دانشگاه کویینزلند . . .

معرفی کتاب: تصویرهای متعارض از سیاست جهان/ گرگ فرای وجاسینتا اهگین

نویسنده: گرگ فرای وجاسینتا اهگین/ برگردانِ علیرضا طیب/ نشر نی/ چاپ اول: تیر 1390.

- در 1989 درست پیش از فروافتادنه دیوار برلین ، فرانسیس فوکویاما مقاله معروف خودش«فرجام تاریخ» را به رشته تحریر در آورد. تصویر برجسته ای که او از جهان تازه ای ترسیم ترسیم کرد و در آن ، کشمکش ایدئولوژیک رو به پایان و صلح ابدی میان مردم سالاری لیبرال در افق نمایان بود فتح باب بحثی درباره ویژگی های اساسی جهان پس از جنگ سرد بود که در سراسر دهه 1990 ادامه یافت و هنوز هم که به اندیشیدن درباره سرشت سیاست جهان در آغاز سده بیست و یکم می پردازیم زنده است. این بحث درباره چیزی است که جان لوییس گدیس به حق آن را «زمین شناسی نظام بین المللی» خوانده است : توجه به «تغییرات ساختمانی» و «بروز زمین لرزه ها» ی ناشی از فرایندهای بنیادی تاریخ به جای توجه به تغییرات سطحی ژئوپولیتیکی. این تکیه روی فرایندهای بنیادی ، از آبشخور برداشت بسیاری از مفسرانی سیراب می شود که معتقدند تحولات دهه پایانی سده بیستم ، دوران ساز و نشانه نوعی دگردیسی است که با گذار از نظام قرون وسطی به نظام دولت های نو در میانه سده هفدهم شباهت دارد. اما این مفسران ، تفسیرهای بسیار متفاوتی از سرشت این دگردیسی بدست داده و ویژگی های متباینی برای نظو بالنده جهان برشمرده اند. از این گذشته کسانی هستند که فرض وقوع دگردیسی بنیادی را نمی پذیرند و بجای آن ، قائل به «روال عادی» سیاست جهان در دوران معاصرند. این مفسران گرچه تصدیق می کنند که در این روند سیاسی ، بازیکنان تغییر بارزی یافته اند ولی مدعی اند که بازی اساسا همانی است که بود. این جهان که نمود برجسته آن را می توان در تصویر «بازگشت به آینده»جان میرشایمر یافت جهانی است که هنوز اسیر همان منطق سیاسی است که در 1648 با صلح وستفالی برقرار شد. جهان اینان جهان دولت هاست که جنگ و ستیز در آن اموری امکان پذیر و توازن قدرت همچنان یگانه مبنای قابل اعتماد برای نظم است. در کنار این تصویرهای فشرده و برجسته جدید ، تصویرهای ظریف تری از سیاست جهان وجود دارد که از دوران پیشین به دست ما رسیده و در این بحث نمود بارزی داشته است. این تصویرها چنان به بخش بی چون و چرای سیاست عمومی و گفتمان علمی مبدل شده اند که دیگر کسی آنها را به چشم تصویرهای فرضی از واقعیت نمی بیند بلکه آنهارا واقعیت هایی درباره نظام بین الملل می شناسند. منظور تصویرهایی چون «همبود بین المللی»، «جامعه بین الملل»، «توازن قدرت» و «جهانی شدن» است. کتاب «تصویرهای متعارض از سیاست جهان» به ویراستاری گرگ فرای-جاسینتا اهگین،استاد روابط بین الملل دانشگاه ملی استرالیا و مدرس مدرسه علوم سیاسی دانشگاه کویینزلند، به روابط بین الملل و سیاست جهان از این منظر می نگرند. به ادعای مترجم کتاب(دکتر علیرضا طیب)؛ کتاب تصویرهای متعارض از سیاست جهان با هر کتاب دیگری که تاکنون در زمینه روابط بین الملل و سیاست جهان دیده یا خوانده اید تفاوتی اساسی دارد. بدرستی باید گفت که این کتاب برخلاف سایر آثار منتشر شده در این حوزه که بحث را حول رویکردهای اصلی به روابط بین الملل سازمان می دهند یا با قبول یکی از آن رویکردها سعی در پرداختن نظریه ای جامع درباره سیاست جهان به عمل می آورند، به سیاست جهان از منظر تصویرهای رقیبی نگریسته است که در متون تخصصی رشته روابط بین الملل یا از سوی دست اندرکاران سیاست بین الملل ارائه شده است، چه تصویرهای پرسابقه تری مانند توازن قدرت، چه تصویرهای میانسالی چون جامعه بین الملل و چه تصویرهای نوپاتری مانند فرجام تاریخ و برخورد تمدن ها. تصویرهای بررسی شده در کتاب حاضر معرف گزینه های مشخص و برجسته ای هستند که در آغاز هزاره جدید میلادی برای شناخت سیاست جهان پیش روی ماست. آنها موضع گیری های متفاوتی را نشان می دهند که درباره واحدها و نیروهای مهم در سیاست جهان، مبنای اخلاقی نظم جهانی، چگونگی نگرش به امنیت و...وجود دارد. به گفته ویراستاران کتاب(گرگ فرای-جاسینتا اهگین) محور قراردادن تصویرهای متعارض از سیاست جهان، ترفندی به قصد علاقمند ساختن دانشجویانی بوده است که جذابیتی در روش های رایج بررسی و تدریس روابلط بین الملل  نمی دیدند. ویژ گی برجسته کتاب حاضر این است که تنها به معرفی تصویرهای ارائه شده اکتفا نمی کند بلکه اساسا برخوردی انتقادی و شکاکانه با تمامی آنها دارد و از همین روست که در عنوان تمامی فصل ها پس از نام بردن تصویر مورد بحث در آن فصل، علامت پرسش گذاشته شده است. نویسنده هر فصل به بررسی انتقادی فرض های نظری بنیادی این تصویرهای برجسته پرداخته است تا مخاطب را قادر سازد به شکلی اگاهانه تر درباره موضع گیری های مطرح درباره شکل و امکانات سیاست جهان در آستانه سده بیست و یکم داوری کند. از آنجا که این تصویرها چنان به بخش بی چون و چرای سیسات عمومی و گفتمان علمی مبدل شده اند که دیگر آنها را به چشم تصویرهای فرضی از واقعیت نمی بیند بلکه آنها را واقعیت هایی مسلم درباره نظام بین الملل می دانند برخورد انتقادی با این تصویرها نوعی توهم زدایی در حوزه دانش و عمل روابط بین الملل نیز هست و این خود ، ارزش کتاب حاضر را دو چندان می سازد.

همچنین هدف کتاب حاضر بررسی انتقادی فرض های نظری بنیادی این تصویرهای برجسته است تا بدین ترتیب بتواند دست به داوری های نظری، سیاسی و اخلاقی آگاهانه تری درباره موضع گیری های مطرح درباره شکل و امکانات سیاست جهان در آستانه سده بیست و یکم بزند. این بررسی از همان جایی آغاز می شود که «ذهن عمومی» از آن آغاز می گردد، یعنی از تصویرهای برجسته ای که در بحث های علمی و محافل سیاستگذاری و نیز در تفسیرهای رسانه ها نمود بارزی دارند. در این مسیر مولفین کتاب با نگاه به ورای این تصویرها به بررسی عینک هایی نظری می پردازند که این تصویرها از پشت عدسی آنها ساخته و پرداخته شده است. از این گذشته به کسانی هم که این عینک ها را به چشم زده اند و گرایش آنان به آفرینش این تصویرهای خاص نیز علاقمندی خود را نشان می دهند. بویژه می کوشند بدانند پایبندی های هنجاری این تصویرسازان و منافعی که آنان نمایندگی شان را بر عهده دارند چیست. به همین دلیل کتاب حاضر حول این تصویرها سازمان یافته است و هر فصل به بررسی انتقادی یک تصویر خاص اختصاص دارد.

کتاب «تصویرهای متعارض از سیاست جهان» شامل پنج بخش و هفده فصل(مقاله) است. بخش نخست کتاب به بررسی تصویرهایی اختصاص دارد که اساسا با جنبه هایی از سیاست میان دولت ها در ارتباط هستند: چشم اندازهای صلح ابدی، امکانات پاگرفتن جامعه میان دولتها و مبنای اخلاقی – معنوی آن، سرشت نظم بین دولتی، و سرشت قدرت در کانون روابط بین الملل. بخش دوم کتاب به بررسی و نقد تصویرهایی اختصاص دارد که بر تغییر برداشت ها درباره حاکمیت، همبستگی و هویت تاکید دارند. در این بخش تصویرهایی از سیاست جهان مدنظر قرار می گیرند که قائل به افول قدرت دولت ، هرچه سیال تر و همپوش تر شدن اقتدار و هویت ، و غلبه روند جهانی شدن هستند. بخش سوم کتاب حاضر روی تصویرهایی متمرکز است که بر اهمیت هویت های فرهنگی در سیاست جهان تاکید دارند و بجای یکپارچگی ، در آینده سیاست جهان چندپارچگی می بینند. این بخش با بررسی یکی دیگر از تصویرهای بسیار برجسته در حوزه عمومی یعنی تصویر " برخورد تمدن ها"ی ساموئل هانتینگتون توسط جاسینتا اهیگن آغاز می شود. بخش پایانی کتاب ، تصویرهایی را معرفی می کند که به شکل ریشه ای تری از تصویرهای مرسوم سیاست جهان فاصله می گیرند. فصل های این بخش به تصویرهایی اختصاص دارند که به همان اندازه که استعاره های متعارفی برای جمع بندی روندهای سیاسی هستند می کوشند تصویر تازه ای از نحوه دانش آفرینی ما درباره سیاست جهان و دیدگاههای جدیدی درباره نیروها و ساختار شکل دهنده به نظم جهان به دست دهند.

در فصل پایانی کتاب که به نوعی جمع بندی و نتیجه گیری کتاب محسوب می شود، نویسندگان به بررسی تعامل این تصویرها در رابطه با پرسش های بنیادی مربوط به شکل و امکانات آینده سیاست جهان می پردازند. به اعتقاد آنها با فراتر رفتن از حد بررسی و نقد تک تک تصویرها و در نظر گرفتن آنها در کنار هم و در چارچوبی مقایسه ای می توان به حقایقی دست یافت. هرچه باشد این تصویرها نماینده شناخت های مختلفی از جهان و پرسش های محوری مربوط به سازمان سیاسی آینده آن هستند. معرفی کتاب حاضر را با بررسی اهمیت این واقعیت به پایان می بریم که تصویرهای برجسته از سیاست جهان، طبق استدلالات نویسندگان کتاب در غرب و بویژه در ایالات متحده پا می گیرند.