نگاهی به فیلم تاجر ونیزی/ مایکل رادفورد

«آنتونیو» ی افسرده‌حال (آیرونز)، علاقه­ی زیادی به دوست جوانش، «باسانیو» ی زنده‌دل (فاینز) دارد. از این‌رو، ...

تاجر ونیزی       THE MERCHANT OF VENICE

کارگردان: مایکل رادفورد

فیلمنامه‌نویس : مایکل رادفورد، برمبنای نمایش‌نامه‌ای نوشته­ی ویلیام شکسپیر

سال تولید: 2004

تولید: انگلستان، ایتالیا، لوکزامبورگ      ژانر: درام

رنگی / 138 دقیقه

بازیگران عمده:  آل پاچینو، جرمی آیرونز، جوزف فاینز، لین کالینز، زلیخا رابینسن، کریس مارشال و چارلی کاکس.

فیلمبردار : بنوا دلوم               آهنگساز(موسیقی متن) : جوسلین پوک

خلاصه داستان

ونیز، سال ۱۵۹۶ ؛

«آنتونیو» ی افسرده‌حال (آیرونز)، علاقه­ی زیادی به دوست جوانش، «باسانیو» ی زنده‌دل (فاینز) دارد. از این‌رو، وقتی «باسانیو» به سه هزار سکه نیاز پیدا می‌کند، «آنتونیو» ، بی‌آن‌که بداند دوستش این پول را برای خواستگاری از «پورشیا»  (کالینز) می‌خواهد، می‌پذیرد هرطور که شده این مبلغ را برایش فراهم کند. «آنتونیو» تمامی سرمایه‌اش را پای اجناسی داده که در حال حاضر بار کشتی‌های نزول‌خواری در وسط دریاست. از این‌رو، چون پولی در بساط ندارد، به «شایلاک» (پاچینو)، نزول‌خواری یهودی رو می‌اندازد که پیش از این به شدت تحقیرش می‌کرده است. «شایلاک» کینه‌اش را در زرورق مهر و محبت می‌پوشاند و قرضی سه‌ماهه و بدون بهره در اختیار «آنتونیو» می‌گذارد، با این شرط که در صورت بازپرداخت نشدن وام در تاریخ مقرر، «آنتونیو» باید به‌ جایش تکه‌ای از گوشت بدنش را تقدیم کند.

شرح فیلم

بازآفرینی بی تکلف و درخشان رادفورد، که یکی از بهترین اقتباس های ادبی سال های اخیر و نخستین نسخه ی سینمایی انگلیسی زبان این نمایش نامه­ی ویلیام شکسپیر است، به واسطه­ی بازی عالی پاچینو در نقش «شایلاک»، از یک فیلم متعارف شکسپیری فراتر می رود.

رادفورد ابتدا با شرح مفصلی از وضعیت اسف‌بار یهودیان در ونیز قرن شانزدهم شروع می‌کند و این سئوال را به ذهن می‌آورد که آیا تاجر ونیزی یک کمدی مسیحی است یا یک تراژدی یهودی؟

او، سپس، با نمایش صحنه‌هائی که بیانگر فرودستی بهودیان است، سه طرح داستانی پشت سر هم  و در عین حال، به‌هم پیوسته را پیش می‌برد. نخست، «باسانیو»­ی تن‌پرور در پی کمک مالی گرفتن از «آنتونیو»ی تاجر است تا بتواند «پورشیا» را که وارث ثروتی هنگفت است، به‌دست آورد. دوم، «آنتونیو» مبلغی کلان از «شایلاک» قرض می‌گیرد. و سوم، «پورشیا» و خدمتکارش حقه‌ای سوار می‌کنند تا «باسانیو» را از میدان به‌در کنند. در پی این سه، فیلم بار دیگر و به اختصار به موضوع سرافکندگی و خیانت می‌پردازد و با بسته شدن دری پشت سر «شایلاک» خروج نمادین او از ماجرا را رقم می‌زند. در مجموع، بازآفرینی بی‌تکلف و درخشان رادفورد، که یکی از بهترین اقتباس‌های ادبی سال‌های اخیر و نخستین نسخه­ی سینمائی انگلیسی‌زبان این نمایش‌نامه­ی شکسپیر است، به واسطه­ی بازی عالی پاچینو با صدای محکم و بم خود، «شایلاکِ» عصبانی و تلخ‌مزاج را به خوبی تصویر می‌کند و توازنی میان غرور جریحه‌دار شده و شوق منکوب‌شده­ی او برای انتقام از مسیحیان برقرار می‌کند. اگر شکسپیر زنده بود، پاچینو بازیگر محبوب او می‌شد. رادفورد نیز تلاش کرده تا «تیک»ها و ادا و اصول‌های فاینز را تحت کنترل درآورد و بازی صمیمانه‌تری از او بگیرد. طراح صحنه (برونو روبئو) و فیلم‌بردار هم به درک شایسته‌ای از فضا و مکان داستان رسیده‌اند: استفاده از نور طبیعی و رنگ‌های ملایم ترکیب بسیار جالبی از نماهای داخلی و صحنه‌های فیلم‌برداری شده در لوکیشن به وجود آورده است. صحنه­ی نهائی محاکمه نقطه­ی عطف فیلم است و رادفورد از آن به‌عنوان تریبونی برای ابراز تفکرات و باورهایش استفاده می‌کند.