معرفی کتاب : « روش و نظریه در امنیت پژوهشی»
معرفی کتاب : « روش و نظریه در امنیت پژوهشی»
دکتر اصغر افتخاری و دکتر قدیر نصری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
شاید کمتر تحولی را بتوان سراغ گرفت که توانسته باشد همچون ملاحظات متدلوژیک، ساختارهای علمی را در گذر تاریخ دستخوش تغییر ساخته باشد. به همین دلیل است که شاهد اقبال بیش از اندازه به «متدلوژی» در حوزه‌های مختلف علمی – پژوهشی، هستیم، با اینحال میزان پیشرفت حوزه‌های مختلف در این زمینه یکسان نبوده و علوم انسانی از این منظر در وضعیتی نامتوازن با علوم پایه قرار دارند . . .
معرفی کتاب : « روش و نظریه در امنیت پژوهشی»
دکتر اصغر افتخاری و دکتر قدیر نصری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
چکیده
شاید کمتر تحولی را بتوان سراغ گرفت که توانسته باشد همچون ملاحظات متدلوژیک، ساختارهای علمی را در گذر تاریخ دستخوش تغییر ساخته باشد. به همین دلیل است که شاهد اقبال بیش از اندازه به «متدلوژی» در حوزه‌های مختلف علمی – پژوهشی، هستیم، با اینحال میزان پیشرفت حوزه‌های مختلف در این زمینه یکسان نبوده و علوم انسانی از این منظر در وضعیتی نامتوازن با علوم پایه قرار دارند.
ویژگی فوق الذکر علی رغم اهمیت و حساسیتی که دارد – به گونه‌ای که می‌توان میزان توسعه یافتگی یک مفهوم را با گستره و عمق مطالعات متدلوژیک در آن حوزه اندازه گرفت – در حوزه امنیت پژوهی، مورد توجه جدی قرار نگرفته است و لذا می‌توان «امنیت ملی» را از این منظر، همچنان «مفهومی توسع نیافته» ارزیابی کرد.
اثر حاضر تلاشی است برای طرح این موضوع در حد جامعه علمی ایران و نویسندگان ضمن معرفی اصول و مبانی مکاتب مختلف در این زمینه، سعی داشته‌اند گامی به پیش گذارده و روایتی تازه از امنیت در چارچوب متدلوژی‌های مطرح، ارایه نمایند. بدیهی است که نیل به این هدف نیازمند پژوهشهای تکمیلی دیگری است که با عنایت به اصول مکاتب سیاسی مختلف به باز تعریف امنیت همت گمارده‌اند؛ موضوعی که در مجلّدات بعدی به آن پرداخته خواهد شد. در ارتباط با اثر حاضر ذکر چند نکته ضروری است.
اول. عمده محورهای این کتاب، نخست به صورت مقالات علمی‌ای در فصلنامه مطالعات راهبردی، چاپ و عرضه گشته‌اند. انتشار این مقالات و نقد و بررسی‌های انجام شده، امکان آن را فراهم آورد تا نویسندگان در بازنگری نهایی اعمال اصلاحات قابل توجهی داشته باشند که توجه به آنها مدیون اندیشه‌گران ناقد و آگاهی است که با عرضه دیدگاههای انتقادی خود، نویسندگان را در انجام این مهم یاری رساندند.
دوم. به منظور تقویت بعد پژوهشی و توسعه کاربرد آموزشی اثر، در پایان هر مقاله «کتاب شناسی‌ای» آورده شده که مهمترین منابع مرتبط با موضوع در آن فهرست شده‌اند.
سوم. به منظور تکمیل بحث و به روز کردن آن، مقالاتی ویژه این کتاب تحریر و اضافه شده است که در مجموع به یکدستی و انسجام بخشی آن، کمک می‌نماید.
کلید واژه‌ها:
روش شناسی، امنیت، لیبرالیسم، پوزیتویسم، تفسیرگرایی، رویکرد انتقادی، جامعه گرایی، واقع گرایی(رئالیسم)، ایده آلیسم.
فهرست مطالب
سخن ناشر
13
مقدمه
15
بخش اول: روشها
فصل اول. روش شناسی اثباتی در مطالعات امنیتی
کلیات
21
گفتار اول. اثبات گرایی امنیتی کلاسیک
23
الف. نقطه عزیمت تاریخی
23
1. روایت ای. اچ. کار: جنگ‌های پلوپونزی
24
2. روایت کارل هالیستی: پیمان صلح وستفالیا
25
3. روایت کن بوث: جنگ بزرگ
25
ب. مواجهه روشی با طبیعت؛ ارزیابی امنیتی
26
1. کلاسیک‌های قدیمی
27
2. کلاسیک‌های جدید
28
جریان نخست: رفتارگرایان
28
جریان دوم: اصولگرایان
29
ج. تحلیل ارکان امنیت
34
اول. مرجع امنیت
34
دوم. تهدید امنیتی
37
سوم. چگونگی امنیت سازس
38
د. جایگاه
40
1. مباحثه نئورئالیست‌ها – نئولیبرالیست‌ها
41
2. مباحثه ساختارگرایان – بین پارادایمی‌ها
41
گفتار دوم. اثبات‌گرایی امنیت مدرن
44
الف. ساخت بین المللی مناسبات قدرت؛ سیستم حلقه‌ای
46
حلقه اول
47
حلقه دوم
48
ب. تغییر در مناسبات قدرت؛ نظام هژمونیک
50
1. اقتصاد در برابر امنیت
50
2. سخت افزارگرایی در سیاست قدرت
52
3. مشکل اخلاقی سخت افزارگرایی
53
ج. اثبات‌گرایی مدرن و حل مشکله اخلاقی کاربرد قدرت
55
1. جنگ نامتقارن: برون شویی آمریکایی
55
رکن اول. قدرت سازی کجازی
56
رکن دوم. آسیب سازی مجازی
57
2. جنگ نامتعادل: بدیلی انتقادی
59
رکن اول. اقدام رسانه‌ای
60
رکن دوم. جنگ روانی
60
رکن سوم. جنگ نظامی
60
نتیجه گیری
61
یادداشت‌ها
63
کتابشناسی
69
فصل دوم. روش شناسی تفسیری در مطالعات امنیتی
کلیات
73
الف. شناخت مکتب تفسیری
74
ب. ساخت تفسیری امنیت
76
1. نیت بازیگر
78
نخست: برتری
79
دوم: توسعه قدرت
79
سوم: اقناع
80
چهارم: حفظ وضع موجود
80
پنجم: حفظ وجود
81
2. زمینه امنیت
81
یک. ساخت داخلی
82
دو. ساخت منطقه‌ای
84
سه. ساخت جهانی
85
ج. بازی زبانی امنیت
87
گام نخست. پیدا کردن سکوی کاوش
88
گام دوم. نفوذ به لایه فعالیت اجتماعی
89
گام سوم. درک ضوابط اجتماعی
90
گام چهارم. دست یابی به معانی مقوّم
91
گام پنجم. کشف مفاهیم بنیادین
92
نتیجه گیری
94
یادداشت‌ها
97
کتابشناسی
101
فصل سوم. روش شناسی انتقادی در مطالعات امنیتی
کلیات
103
الف. جابجایی در مرجع امنیت
105
اول. دولت به مثابه مرجع امنیت
106
دوم. فرد به مثابه مرجع امنیت
107
ب. شهود دیالکتیکی
110
ج. اصول برنامه امنیتی
115
1. آگاهی
115
2. ابزار انگاری
116
3. مردم سالاری
117
د. راهبردهای امنیتی
119
اول. مقاومت اجتماعی
119
دوم. امنیت سازی
122
1. دور زدن مساله
122
2. نقد ایدئولوژی
123
یک. نقد سلبی
123
دو. نقد ایجابی
124
3. اصلاح تئوری
125
نتیجه گیری
126
یادداشت‌ها
129
کتابشناسی
132
بخش دوم. نظریه‌ها
فصل چهارم. روش شناسی مکتب رئالیسم
کلیات
137
الف. مؤلفه‌های کلیدی رئالیسم
140
1. تمییز حقیقت و عقیده
140
2. اصالت نتیجه
142
3. مرجعیت فردیت
143
4. استقلال گستره سیاسی
145
ب. معنا و مقام روش در مکتب واقع گرایی
148
1. ماده باوری
149
2. تحلیل و ترکیب
151
3. معنا کاوی مفاهیم
152
ج. رهاورد روش شناختی رئالیسم
156
نتیجه گیری
157
یادداشت‌ها
161
کتابشناسی
165
فصل پنجم. مکتب ایده آلیسم
کلیات
167
الف. مدعیات بنیادی مکتب ایده آلیسم
169
1. زمینه بندی رفتار
170
2. وجدان و افکار عمومی
170
3. رهبری خرد
171
4. تقدم آرزو بر اندیشه
172
5. کمال گرایی
173
6. هماهنگی منافع ملی واحدها
174
7. حقوق و تکالیف قانونی بین المللی
175
ب. روش فهم ایده آلیستی
177
اول. امور پدیداری(نمود)
179
دوم. امور غیر پدیداری(بود)
179
ج. نارسایی مکتب ایده الیسم در تدبیر ناامنی
182
1. ادراک ناقص منطق وسیله – هدف
183
2. نگرش ابتدایی به موضوع قدرت
184
3. تردید در مشروعیت تجدد
185
نتیجه گیری
187
یادداشت‌ها
189
کتابشناسی
193
فصل ششم. مکتب جامعه گرایی
کلیات
195
الف. مکتب جامعه گرایی: آموزه‌های نظری
197
1. ارزش تعدد
199
2. تردید در کرامت شهروندی
200
3. موقعیت مندی خود
201
4. قیاس و ترجمه ناپذیری سنت‌ها
204
5. غایتمندی انسان
206
6. گزینش موقعیت مند
207
7. دولت به عنوان تجلی اندیشه اخلاقی
208
ب. روش جامعه گرایانه و امنیت پژوهی
209
ج. ره‌آورد روش شناخت جامعه‌گرایانه
212
1. امنیت هویت
214
2. حزم‌اندیشی در شمول گرایی
214
3. بنیادهای اخلاقی تفاوت
215
4. موقعیت مندی خرد فردی
215
5. عدالت به مثابع بنیاد امنیت پایدار
216
نتیجه گیری
217
یادداشت‌ها
219
کتابشناسی
223
فصل هفتم. مکتب لیبرالیسم
کلیات
226
الف. معنا و انواع لیبرالیسم
227
ب. تبارشناسی لیبرالیسم
230
1. لیبرالیسم کلاسیک
230
2. لیبرالیسم اجتماعی
230
3. لیبرالیسم جدید
231
ج. اصول بنیادین لیبرالیسم
232
1. اصالت فرد
232
2. تساهل
234
3. برابری
235
4. بیطرفی دولت
235
نتیجه گیری
245
یادداشت‌ها
247
کتابشناسی
250
